Opis

Australia była ostatnim wielkim lądem odkrytym przez Europejczyków. Podróżnicy i kupcy od dawna marzyli o bogactwach legendarnego kraju południowego - Terra Australis. Wedle ich wyobrażeń, nieznana ziemia miała stanowić przeciwwagę dla lądów na północ od równika. Odkryty wreszcie kontynent okazał się zamieszkany już od kilkudziesięciu tysięcy lat. Australia to najmniejszy kontynent. Jej ukształtowanie, w przeważającej części niegościnne dla człowieka, jest wynikiem stopniowych zmian zachodzących przez miliony lat. Choć górzyste tereny na wschodzie i zachodzie wciąż są aktywne sejsmicznie, Australia stanowi jedną z najbardziej stabilnych mas lądowych. Od ok. 100 mln lat nie zachodzą tu już zjawiska, które w innych zakątkach świata doprowadziły do wypiętrzenia potężnych pasm górskich. Wąski żyzny pas ziemi na wschodzie przechodzi w Wielkie Góry Wododziałowe ciągnące się niemal przez cały kontynent. Są one zaledwie niepozorną pozostałością po wielkim paśmie, które uległo erozji w ciągu milionów lat. Jedynie odcinek przecinający granicę Nowej Południowej Walii i Wiktorii oraz góry na Tasmanii są na tyle wysokie, że zimą pokrywa je śnieg. Tereny ciągnące się na zachód są coraz bardziej płaskie i suche. Na bezkresnej równinie pojawiają się tu i ówdzie słone jeziora, tajemnicze wzniesienia, np. Uluru (Ayers Rock) czy Kata Tjuta (Olgas) oraz urzekające surowością góry takie, jak MacDonnell Ranges w pobliżu Alice Springs. Przeważa uboga roślinność, choć w niektórych miejscach możliwy jest wypas zwierząt. Większa część australijskiego interioru to jednak jałowa ziemia, na której dominują półpustynie i wyschnięte słone niecki. Północny kraniec Australii, zwany Top End, to tropikalny zakątek, w którym występują monsuny. Stosunkowo obfite opady ograniczają się właściwie do jednej pory deszczowej, dlatego Top End nie ma większego znaczenia dla rolnictwa kraju. W Australii Zachodniej ciągnie się rozległy płaskowyż. Od zachodu ograniczają go góry, za którymi żyzny pas wybrzeża otwiera drogę do Oceanu Indyjskiego. Taki charakter ma jednak tylko południowa część wybrzeża. Na północy wyschnięte ziemie ciągną się do samego morza. Szczególną urodą wyróżnia się dziki masyw Kimberley na północnych obrzeżach stanu. Stosunkowo żyzne, rozległe obszary wykorzystywane pod uprawy znajdują się w Wiktorii i na Tasmanii. Australia jest szóstym pod względem wielkości krajem świata. Jej powierzchnia wynosi 7 682 300 km, czyli mniej więcej tyle samo co obszar 48 kontynentalnych stanów USA lub połowa Europy (bez dawnego ZSRR). Zajmuje ona w przybliżeniu 5% ogólnej powierzchni lądów na świecie. Australia, położona pomiędzy Oceanem Indyjskim a Spokojnym, ciągnie się na długości ok. 4 tys. km ze wschodu na zachód i 3200 km z północy na południe. Długość linii brzegowej wynosi 36 735 km.

Klimat, kiedy jechać?

Pory roku występują w Australii odwrotnie w stosunku do Europy i Ameryki Północnej. Lato zaczyna się w grudniu, jesień w marcu, zima w czerwcu, a wiosna we wrześniu. Wielu Australijczyków Boże Narodzenie spędza na plaży. Na rozległym kontynencie występują spore różnice klimatyczne, nie notuje się jednak ekstremalnych zjawisk pogodowych. Mieszkańcy południowej części kraju, zwłaszcza Tasmanii, górzystych terenów Wiktorii i Nowej Południowej Walii, wiedzą co to chłody, choć nawet w zimie temperatura rzadko spada poniżej zera. W lecie zwykle jest przyjemnie ciepło, a niekiedy upalnie. Wiosna i jesień, podobnie jak w Europie, to okresy przejściowe. Im dalej na północ, tym mniej wyraźne są zmiany pór roku. Tereny najdalej na północ, rejony Darwin i Cairns, należą do strefy monsunowej. Rok dzieli się tam na dwie pory - jedna jest gorąca i wilgotna, a druga gorąca i sucha. Środkowa część kontynentu to jałowa i niegościnna kraina. Za dnia bywa tam gorąco i sucho, a w nocy bardzo chłodno.

Główne atrakcje

Najlepsze miejsca do obserwacji zwierząt Kangury Warrumbungle National Park (Nowa Południowa Walia - liczne gatunki kangurów, m.in. Macropus gigantus, wallaroo i walabii), Kakadu National Park (Terytorium Północne - typowe dla północy walabie i wallaroo (Macropus antilopinus, Macropus bernardus), Flinders Ranges National Park (Australia Południowa - kangur rudy i szary, wallaroo i walabie skalne). Wombaty Blue Mountains National Park (Nowa Południowa Walia), Wilsons Promontory National Park (Wiktoria), Asbestos Range National Park (Tasmania). Dziobaki Carnarvon National Park (Queensland), Cradle Mountain-Lake St Clair National Park (Tasmania), Enugella National Park (Queensland). Bunyip Odległe i rzadko odwiedzane zbiorniki wodne. Lwy morskie Leeuwin-Naturaliste National Park (Australia Zachodnia), Kangaroo Island (Australia Południowa), Seal Island (Australia Zachodnia). Delfiny Zatoka Port Phillip w Melbourne (Wiktoria); Shark Bay (Australia Zachodnia); Moreton Island (Queensland). Lirogony Washpool National Park (Nowa Południowa Walia), Royal National Park (Nowa Południowa Walia), Dandenong Ranges National Park (Wiktoria). Rafy koralowe Heron Island (Queensland; wyspa koralowa, świetne miejsca do nurkowania), Hastings Reef (Queensland; kolorowe ryby, ogromne małże, płaszczki), Lord Howe Island (Nowa Południowa Walia; rafa koralowa wysunięta najdalej na południe na świecie).

Parki narodowe i rezerwaty

Na terenie Australii utworzono ponad 500 parków narodowych. Granice parków określają władze stanowe, które następnie zarządzają nimi według zasad obowiązujących w całym kraju. Ochronie podlegają lasy deszczowe, rozległe pustkowia outba-cku, wydmowe wybrzeża oraz skaliste pasma górskie. Turyści mają wstęp do parków, ale zobowiązali się do przestrzegania zasad bezpieczeństwa i ochrony przyrody. Nie wolno niszczyć ani zmieniać środowiska naturalnego. Na terenie wielu parków są drogi, szlaki piesze, pola namiotowe i kempingi (wiele z toaletami i prysznicami) oraz punkty informacyjne. Na większości obszarów chronionych obowiązują ograniczenia dotyczące wprowadzania zwierząt domowych. Niektóre parki są tak oddalone od cywilizacji i nieprzyjazne człowiekowi, że zapuszczają się do nich tylko wytrawni piechurzy lub posiadacze samochodów terenowych. Są jednak i takie, które należą do największych atrakcji turystycznych Australii. Najpiękniejsze wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Lasy stanowe Ochronie podlegają także lasy stanowe. Należą one do władz stanowych, a na ich terenie nie obowiązują takie obostrzenia, jak w parkach narodowych. Można w nich prowadzić wyrąb, choć najczęściej pełnią funkcję terenów rekreacyjnych, na których wytyczono szlaki piesze i oznakowane leśne drogi dla zmotoryzowanych. Do niektórych wolno wprowadzać konie i psy.

Wielka Rafa Koralowa

Wielka Rafa Koralowa to największa na świecie rafa barierowa, ciągnąca się na przestrzeni ok. 2000 km. Rafa zaczyna się na południe od Zwrotnika Koziorożca, mniej więcej na wysokości Bundaberg i Gladstone, kończy zaś w Cieśninie Torresa, na południe od Nowej Gwinei Kakadu National Park Park rozciąga się na obszarze 200 km od wybrzeża do południowego krańca i 100 km ze wschodu na zachód. Park rozciąga się na obszarze 200 km od wybrzeża do południowego krańca i 100 km ze wschodu na zachód. Uluru-Kata Tjuta National ParkUluru (Ayers Rock) wznosi się na wysokość 348 m. Mierząca 3,6 km długości skała wyrasta niespodziewanie z piaszczystego, porosłego skrubem podłoża. National Park (Park Narodowy Gór Grampian) - interesujące formacje skalne, niezwykłe bogactwo świata zwierzęcego i roślinnego, aborygeńskie budowle skalne.

Sztuka naskalna

Tropikalny region Top End na Ziemi Arnhema charakteryzuje się bogatym dziedzictwem kulturalnym. Rozwinęła się tam sztuka tworzenia malowideł naskalnych. Wyniki ostatnich badań dowodzą, że najstarsze malowidła mogły powstać nawet 60 tys. lat temu, a niektóre naskalne galerie na ogromnym płaskowyżu liczą co najmniej 18 tys. lat. Malowidła przedstawiają odciski dłoni, a także wizerunki zwierząt, ludzi i istot mitycznych. Można na nich zobaczyć nawet statki Europejczyków, są więc niejako dowodem zmian zarówno środowiska naturalnego, jak i trybu życia. W niektórych miejscach malowidła tworzą ogromne galerie, w których współczesne dzieła nakładają się na rysunki liczące tysiące lat. Bywa, że są one ukrywane, nie tylko dla ochrony przed zniszczeniem, ale także z powodu osobistego lub religijnego znaczenia dla autorów. Wedle aborygeńskich wierzeń, pewne galerie zamieszkują złośliwe istoty, od których osoby postronne powinny trzymać się z dala. Mimo to, galerie naskalne w Ubirr i Nourlangie w Parku Narodowym Kakadu otwarto dla zwiedzających. Zbudowano nawet drogi dojazdowe i ustawiono tablice informacyjne. Oglądając malowidła, można zauważyć, w jaki sposób następowały po sobie kolejne style. Najstarsze dzieła to po prostu odciski dłoni i źdźbeł traw. Zastąpił je styl "naturalistyczny", charakteryzujący się wyraźnymi konturami postaci ludzi i zwierząt wypełnionymi kolorami. Niektóre rysunki przedstawiają dawno wymarłe gatunki, np. tygrysa tasmańskiego. Później nastąpił okres stylu "dynamicznego". Artyści próbowali uchwycić ruch, stosując np. przerywaną linię dla oznaczenia trajektorii włóczni. Z okresu tego pochodzą także pierwsze wizerunki istot mitycznych, które wyobrażano sobie w postaci ludzkich ciał z głowami zwierząt. W kolejnym okresie sylwetki ludzi i zwierząt przybierały kształt batatu (słodkiego ziemniaka), a jeszcze później przedstawiano organy wewnętrzne i kości zwierząt. 400 lat temu artyści aborygeńscy zaczęli malować przybyszów z obcych krain, początkowo kupców z wysp Oceanii, a później Europejczyków. Malowidła z regionu Kimberley przedstawiają Wandjna - aborygeńskich przodków przybyłych z nieba i morza. Istoty te, związane z kultem płodności, władały niegdyś światem i ukształtowały Australię. Wyobrażenia Wandjna malowane są na skałach, ale także na rozmaitych współczesnych materiałach. Niektóre z nich mierzą więcej niż siedem metrów długości. Postaci przybierają ludzkie formy, mają duże ciemne oczy, nosy (ale nie usta) i czarny owal na piersiach. Aureole wokół głów symbolizują zarówno włosy, jak i chmury. W północnej części Queenslandu malarstwo naskalne również jest najważniejszą formą artystycznego wyrazu. Słynne galerie, np. w miejscowości Laura na półwyspie York, na północny zachód od Cairns, są dziełem artystów z ludu Quinkan. Duchy przedstawiane przez twórców przybierały dwie formy: patykowatych Timara i przypominających krokodyle Imjim.

Miasta:

Canbera słynie z architektury współczesnej. Ma wszystko, czego potrzeba stolicy. Jest tu zatem znakomita National Gallery of Australia, piękny Parliament House oraz interesujące Australian National Botanic Gardens. Ludność stanowią przede wszystkim ludzie młodzi, w tym liczni studenci, więc miłośnicy rozrywek nie powinni narzekać na brak atrakcji. Trzeba też wspomnieć, że Canberra to jedyne duże miasto w Australii, w którym można spotkać kangury. Widziano, jak zwierzaki te przeprawiają się przez jezioro Burleya Griffina i skubią trawę przed Parliament House. Sydeny, najstarsze i największe miasto Australii, z jednym z najbardziej malowniczych naturalnych portów na świecie. Tętniąca życiem metropolia zachwyca wspaniałością przyrody, drapaczami chmur i morzem. Melbourne - zwracają uwagę budynki z epoki wiktoriańskiej, parki, ogrody. To drugie co do wielkości miasto Australii. Adelajda jest przepiękne położona, u stóp Mt Lofty Ranges.

Śladem Strzeleckiego

Z nazwiskiem polskiego badacza wiąże się jeszcze wiele miejsc: odkryte przez niego pasmo górskie w stanie Wiktoria - Strzelecki Rangers, najwyższy szczyt na wyspie Flinders w cieśninie Bass (Strzelecki Peaks), Mount Strzelecki w środkowej Australii, na północ od Alice Spings, a także okresowa Strzelecki Creek w Australii Południowej. W miejscowości Jindabyne, nad jeziorem o tej samej nazwie, u wrót Parku Narodowego Kościuszki (150 km na południe od Canberry) można podziwiać okazały pomnik sir Pawła Edmunda Strzeleckiego, wykonany z polskiego granitu (akt erekcyjny z 14 listopada 1988 r., w dwusetną rocznicę przybycia pierwszych osadników z Europy). Wymowa polskich nazwisk sprawia Australijczykom spore trudności. "Strzelecki" w ich ustach zabrzmi jak Streleki, a "Kościuszko" - Koziosko. Poza tym spora część mieszkańców jest przekonana, że ten ostatni z pewnością był ważnym dla kraju (lub przynajmniej regionu) Aborygenem.

Kuchnia

Choć trudno mówić o odrębnej kuchni australijskiej, to warto skosztować niektórych znakomitych potraw. Ostatnio coraz większym uznaniem cieszą się egzotyczne potrawy lokalne i "z buszu". Odważni smakosze mogą skosztować dań, których nie spotkają nigdzie indziej. W eleganckiej restauracji w Melbourne w karcie dań znajduje się bowiem duszona samosa z kangurzego ogona, pasztet z emu, wędzona dziczyzna w liściach drzewa gumowego, mięso z jagnięcia, frittata z anyżu, sałata Warrigalgreens, czy lody z nasion akacji australijskiej. We wszystkich dużych miastach działają również kawiarnie i restauacje serwujące "nowoczesną kuchnię australijską". Przepisy na potrawy są inspirowane najróżniejszymi wpływami obcymi, jednak wszystkie wyróżniają się lokalną odrębnością. Można tam dostać właściwie wszystko - obok potraw typu curry, charakterystycznych dla Azji, pojawia się jadłospis typowy dla kuchni europejskiej czy śródziemnomorskiej. Wszystko razem sprawia, że oryginalny, znakomity posiłek pozostaje na długo w pamięci. Osoby, które wolą mniej egzotyczne potrawy, mogą skosztować pasztetu mięsnego. Można trafić zarówno na pasztet dla smakosza, jak i na okropną mieszaninę nieokreślonych mięs i ciemnego sosu, umieszczoną w ociekającej dziwnym płynem foremce do ciasta. Każdy jednak musi się skusić na chociażby odrobinę, gdyż jest to po prostu część australijskiej kultury. Nieodłączny składnik kuchni australijskiej to vegemite. Jest to ciemna, gęsta mikstura na bazie drożdży, która wygląda i ciągnie się jak gęsta smoła, a smakuje, no cóż, jak vegemite. Australijczycy smarują tą mazią chleb i są chyba od niej niegroźnie uzależnieni. Wegetarianie mogą liczyć na dania bezmięsne w każdym większym ośrodku. Wprawdzie nie ma zbyt wielu restauracji podających wyłącznie dania dla wegetarian, jednak w większości nowoczesnych kawiarni i restauracji jadłospis oferuje parę potraw jarskich